احکام طهارت:

طهارت یعنی پاک و پاکیزگی و نوجوانان ارجمندم باید متوجه شوند و بدانند که پاکیزگی از ایمان است و روح و نفس خویش را از هر اخلاق بدو صفتهای ناپسندیده پاک و منزه کنند از دورویی عیب­جویی دروغگویی بی­ادبی همسایه اذیت کردن خیانت سرپیچی از فرمان خدا آلوده شدن به فسادهای اجتماعی و مانند این صفتهای بدو مذمت شده.

و نیز باید بدن و لباس خود را پاک کنند و در تمیزی آن کوشا باشند.

و وسیله پاک کردن آب است و آن بر دو قسم می­باشد:

1- آب مضاف: آبی است که از چیزی گرفته باشند مانند آب هندوانه که از هندوانه گرفته و گلاب که از گل گرفته شده.

2- آب مطلق: آبی است که از چیزی دیگر گرفته نباشد بلکه خالص و بدون اضافه باشد. و آن بر پنج قسم است:

1- آب کر: که اندازه آن سه وجب و نیم مکعب باشد او پاک و پاک کننده است مگر تغییر رنگ یا بو یا مزه کند مثلاً آنقدر در او خون ریزند که رنگش تغییر کند یا دو صفت دیگر.

2- آب قلیل: آبیست که کمتر از کر باشد و از زمین نجوشد با ملاقات نجاست نجس میشود یعنی اگر قطره­ای از خون یا بولی در او افتد نجس یا متنجس میشود ولی اگر بر نجس یا متنجس ریخته شود و آن نجاست زایل و از بین رود پاک گردد.

3- آب جاری: آبیست که از زمین جوشد و جریان داشته باشد همانند آب چشمه و آب قنات و رودخانه. اگر کمتر از کُر باشد و با نجاست ملاقات کند نجس میشود ولی اگر به اندازه کُر یا بیشتر باشد و ملاقات نجاست کند تا وقتی که تغییر بو یا مزه یا زنگ نکند پاک است.

4- آب باران: آبیست که به وسیله باران در زمین جریان پیدا کند پس اگر بنجاسد برسد و آن را از بین ببرد پاک میشود البته باران باید بحدی باشد که در زمین سخت جریان پیدا نماید.

5- آب چاه: آبیست که از زمین میجوشد و در چاه جمع گردد تا هنگامی که به وسیله نجاست تغییر مزه و یا بو یا رنگ نکرده باشد پاک است.

«اقسام نجاسات»

نجاست عبارتند از:

1-2- بول و غایط: [1] از هر حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد که اگر رگ آن را بزنند خون از آن جستن میکند نجس است مانند انسان و شیر و گربه الی غیر ذلک.

3- منی: انسان و حیوان که خون جهنده دارد نجس است.

4- مردار: حیوانی که خون جهنده دارد نجس است چه خودش مرده باشد یا بغیر دستوری که در شرع اسلام معین شده آن را کشته باشند و ماهی چون در آب بمیرد نجس است ولی اگر بیرون آب روی زمین بمیرد پاک است.

5- خون: انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد نجس است.

6-و7- سگ و خوک: که در خشکی زندگی میکنند نجس است.

8- کافر: کسی که منکر خداوند باشد یا برای او شریک قرار دهد یا پیغمبری حضرت خاتم النبیین محمد بن عبدالله صلی الله علیه وآله را قبول نداشته باشد نجس است و نیز کسی که ضروریات دین مثل نماز و روزه که جزء دین است منکر شود چنان که بداند آن چیز ضروری دین است و یا منکر معاد و یا ناصبی که دشمنی اهل البیت دوازده امام (ع) داشته باشد نجس است.

9- شراب: [2] نجس است و هر چیزی که انسان را مست میکند آری شراب نجس و حرام است زیرا عقل و خرد را از بین میبرد و کانون گرم خانواده را از می­پاشد و زندگی فردی و اجتماعی را فلج میکند.

10- فقاع: که آن آبجو باشد نجس و حرام است ولی غیر از فقاع که بدستور طبیب از جو گرفته میشود و با آن (ماء الشعیر) میگویند پاک است.

11و12- عرق[3] جنب از حرام مانند زنا و لواط و استمناء (جلق) نجس است و عرق حیوان نجاست خوار.

«اقسام مطهرات:»

اسلام آیین مقدس و پاک و پاکیزگی است اینک دستوری از دستورهای عالی پایه­ی اسلام بنام مطهرات که چیزهای نجس را پاک میکند یاد میشود و آن عبارتند از:

1- آب: با چهار شرط چیز نجس را پاک میکند:

اول: آنکه مطلق باشد نه مضاف زیرا آب مضاف مانند گلاب و عرق بید چیز نجس را پاک نمیکند.

دوم: نجس نباشد بلکه باید پاک باشد.

سوم: آنکه وقتی چیز نجس را میشویند آب مضاف نشود و بو یا رنگ یا مزه نجاست هم نگیرد.

چهارم: بعد از آب کشیدن چیز نجس عین نجاست مانند خون بول غائط و همانند آنها در آن نباشد.

2- زمین: کف پا و ته کفش را پاک میکند و آن بشرط پاک بودن زمین و خشک بودن و آنکه اگر عین نجاست مثل خون و بول و متنجس مثل گلی که نجس شده در کف پایاته کفش باشد بواسطه راه رفتن یا مالیدن پا بر زمین برطرف شود.

3- آفتاب: زمین و ساختمان و درب و پنجره را پاک میکند بشرط اینکه عین نجاست بر طرف شده باشد و آفتاب پشت ابرپنهان نباشد یا اینکه چیزی از تابش آفتاب جلوگیری کند. و باید اول آن را با قدری آب تر کنند که بتابش آفتاب خشک شود پس اگر آفتاب از پشت ابر یا از پشت پرده بزمین تر بتابد و خشک شود پاک نمیگردد. و نیز چنانچه آفتاب و باد با هم زمین تر را خشک کنند پاک نمی­شود.

4- إستحاله: اگر چیز نجس بطوری که بصورت چیز پاکی در آید و تغییر ماهیت دهد پاک میشود و آن را استحاله مینامند مانند چوب نجس بسوزد و به خاکستر تبدیل شود آن خاکستر پاک است. و یا سگ در نمکزار فرو رود و نمک گردد ولی اگر جنس آن عوض نشود مثل آنکه گندم نجس را آرد کنند یا نان بپزند پاک نمیشود.

5- آب انگور اگر با آتش جوش آید نجس است ولی اگر دو سوم آن کم شد پاک میشود پس کم شدن دو سوم آب انگور بنابر نجاست یکی از مطهرات است و نیز اگر آب انگور بخودی خود جوش آید و به سرکه تغییر کند پاک میشود.

6- انتقال: یعنی از چیزی به چیزی منتقل شدن مانند خون انسان بوسیله مکیدن منتقل به حیوانی دیگر گردد بدین معنی که خون بدن انسان با هر حیوانی که خون جهنده­دار به بدن حیوانی که خون جهنده ندارد برود بطوری که جزئی از آن حیوان محسوب شود یا نجاستی منتقل شود از زمین بزراعت و جزئیات زراعت محسوب شود پاک میگردد.

7- اسلام: یعنی اگر کافری بگوید شهادتین را که «اشهد ان لا اله الا الله واشهد ان محمداً رسول الله» باشد مسلمان میشود پس بدن و آب دهان و بینی و عرق او پاک است.

8- تبعیت: آن است که چیزی نجس بواسطه پاک شدن چیز نجس دیگر پاک شود همانند کافری که مسلمان شود پاک گردد و بتبع او فرزندان کوچکش پاک شودن و یا در جامی شرابی باشد و به سرکه مبدل و تغییر کند چون سرکه پاک است جام نیز پاک میشود.

9- برطرف شدن عین نجاست: اگر بدن حیوان به عین نجاست مثل خون یا متنجس مثل آب نجس آلوده شود چنان چه عین آنها برطرف شد بدن آن حیوان پاک است.

مثال: منقار مرغ که آلوده بکثافت شده و دهن گربه که ملوث بخون گشته و بچه حیوانانت که در موقع ولادت آلوده بخون هستند تمام آنها بمجرد برطرف شدن عین نجاست پاک میشود.

10- استبراء حیوان نجاست­خوار: بول و غائط حیوانی که بخوردن نجاست انسان عادت کرده نجس است. واگر بخواهند پاک شود باید آن را استبرا کنند یعنی تا مدتی که بعد از آن مدت دیگر نجاست­خوار نگویند آن را از خوردن نجاست باز دارند و غذای پاک به آنها دهند و برای این کار بنابر احتیاط شتر نجاست خوار را چهل روز و گاو راست روز گوسفند را ده روز و مرغ خانگی را 3 روز از خوردن نجاست جلوگیری مینمایند و غذای پاک به آنها میدهند.

11- غایب شدن مسلمان: اگر بدن یا لباس یا چیز دیگری که در تصرف شخصی نجس شود و او به آن چیز غائب شود سپس حاضر گردد و با آن چیز معامله طهارت و پاکی نماید برای ما نیز پاک است ولی شرائط دیگری هم دارد که تفصیل آن در رساله­ها ذکر شده است.

تبصره: خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است و همچنین خورانیدن آب به دیگران حتی به اطفال و کودکان و اگر صاحب خانه در بین غذا خوردن بفهمد که غذا نجس است باید به میهمانها بگوید و خوردن و آشامیدن در ظرف طلا و نقره حرام است ولی در حالت اضطرار و ناچاری جایز است.

«احکام وضو» برنامه اول

اینک با شماییم تا با مسائل وضو آشنا شویم و اولین مرحله آن ترتیب وضو.

که (6) عمل انجام میگیرد (3) جا که صورت و دست  راست و دست چپ شسته شود و (3) جا که سر و پای راست و پای چپ مسح گردد.

1- صورت: که باید از جای روییدن موی سر تا چانه (طولا) و تا نزدیک گوشها (عرضا) شسته شود و اگر مختصری از این مقدار را نشویند وضو باطل است و باید آب  از بالا به پایین جاری گردد.

2- دست راست: که باید آب را از آرنج تا سر انگشتان از بالا به پایین بشویند.

3- دست چپ: و آن را مانند دست راست وضو دهند.

4- مسح سر: بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تَریِ دست راست از بالا به پایین مسح نماید و نباید با آب صورت خلط وقاتی شود.

5- مسح پای راست: بعد از مسح سر باید با تَریِ آب وضو که در دست مانده با دست راست روی پای راست مسح نماید البته از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند و تا مچ احتیاط است.

6- مسح پای چپ: که باید آن را با تَریِ دست چپ مانند پای راست مسح نماید.

و دومین مرحله، شرایط وضو که عبارتند از:

1- آب وضو پاک باشد.

2- آنکه آب وضو مطلق باشد و معنای آن گفته شد لذا اگر بفهمد بعد از وضو آب پاک نبوده.

و یا مضاف بوده وضو باطل است.

3- آب وضو و فضایی که در آن وضو میگیرد مباح باشد یعنی غصبی و مال دیگران نباشد بنابر این وضو بر آب غصبی و یا اینکه معلوم نیست صاحب آن راضی است و یا نه حرام و باطل است.

4- ظرفی که با آن وضو میگیرید باید مباح باشد و بزور از دیگران گرفته نشده باشد.

5- ظرف و جام آب وضو از طلا و نقره نباشد.

6- اعضاء وضو موقع شستن و مسح کردن پاک باشد.

7- آنکه وقت برای وضو و نماز کافی باشد لذا اگر وقت تنگ است که با وضو گرفتن نماز قضا میشود باید تیمم کرد ولی اگر برای وضو و تیمم یک اندازه وقت لازم است باید وضو بگیرد.

8- به قصد قربت باشد (یعنی برای انجام فرمان خدا وضو بگیرد) نه به قصد خنک شدن یا ریا و نشان دادن بغیر البته باید در همه عبادتها چنین باشد فقط برای خداوند انجام دهد.

9- آنکه وضو را به همان ترتیبی که گفته شد بجا آورد یعنی اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ سپس مسح سر و بعد مسح پای راست و بعد مسح پای چپ.

10- آنکه کارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد و فاصله زیاد بین آنها افتاده نشود و آن را موالات نامند.

و سومین مرحله اعمالی که باید برای آنها وضو گرفت و آن عبارتند از:

1- برای نمازهای واجب غیر از نماز میت.

2- برای سجده و تشهد فراموش شده اگر بین آنها و نماز حدثی از او سرزده مثلاً بول کرده.

3- برای طواف واجب خانه کعبه ولی در طواف مستحب وضو لازم نیست.

4- اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که وضو بگیرد یا مس کتابت قرآن کند.

5- برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده یا بیرون آوردن آن از محلی که بودن قرآن در آن جا اهانت به قرآن باشد.

تبصره: حرام است کسی که وضو ندارد اسم خداوند متعال را بهر لغت نوشته شده باشد مس نماید و نیز اسم مبارک پیغمبر صلی الله علیه وآله و امامان و حضرت زهرا (س) را هم مس ننمایند.

و چهارمین مرحله چیزهایی که وضو را باطل میکند عبارتند از:

1و2- بول و غائط (ادرار و مدفوع).

3- باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود.

4- خواب که بواسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود ولی اگر چشم نبیند و گوش بشنود وضو باطل نمیشود.

5- چیزهایی که عقل و خرد را از بین میبرد مانند بیهوشی و دیوانگی و مستی.

6- استحاضه زنان...

7- کاری که برای آن باید غسل کرد مانند جنابت و حیض و نفاس...

تبصره: اگر در بعضی اعضا وضو. ضخم یا سوختگی یا شکستگی و مانند اینها باشد و استعمال آب ضرر داشته باشد در بیشتر موارد وظیفه­ی شخص وضو جبیره است، بدین طریق که جاهایی که ضرر ندارد بشوید و وضو بگیرد ولی آنجا که ضرر دارد پارچه­ای پاک رویش بگذارد و روی آن را با دست تر بقصد جبیره مسح نماید و مسایلی دیگری دارد به توضیح المسائل رجوع شود. و در وضو اعمالی مستحب است کما اینکه دعاهایی دارد که در پاکی و منزه بودن روح و نفس مؤثر است. در رسائل عملیه و مفاتیح الجنان ذکر شده است امیدوارم و از ایزد متعال خواهانم موفق باشید.

برنامه دوم

«وظایف غسل»

این بود برنامه اول (وضو و احکام آن) و اینک برنامه دوم (غسل و احکام آن):

و اولین مرحله آن غسلهای واجب که عبارتند از:

1- غسل حیض. 2- غسل نفاس. 3- غسل استحاضه که مربوط است به دوشیزگان و بانوان[4]. 4- غسل جنابت. 5- غسل میت. 6- غسل مس میت. 7- غسلی که بواسطه نذر و قسم مانند اینها واجب میشود.

تبصره یک: راجع به احکام جنابت که به دو چیز انسان جنب میشود:

1- جماع اگر چه منی بیرون نیاید. (ویژه زناشویی).

2- بیرون آمدن منی چه در خواب باشد یا در بیداری کم باشد یا زیاد با شهوت باشد یا بدون شهوت با اختیار یا بدون اختیار.

و اعمالی که بر انسان جنب حرام است و آن عبارتند از:

1- رساندن جایی از بدن به خط قرآن یا به اسماء خداوند متعال و پیغمبران و امامان و فاطمه زهرا (س).

2- رفتن در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه وآله اگر چه از یک درب داخل و از دیگر خارج شود.

3و4- توقف در مساجد و گذاشتن چیزی در آنها.

5- خواندن آیه­ای که سجده واجب دارد یعنی هنگام شنیدن آن آیات با خواندن باید شخص مکلف سجده کند و بر او واجب است و آن در چهار سوره است: اول: سوره سی و دوم قرآن «الم تنزیل». دوم: سوره چهل و یکم «حم سجده». سوم: سوره پنجاه و سوم «النجم». چهارم: سوره نودو ششم «اقرء».

تبصره دو: انسان مرده و میت باید آن را سه غسل دهند:

1- به آبی که با سدر مخلوط باشد.

2- به آبی که با کافور مخلوط باشد.

3- با آب خالص. و اگر دسترسی به آب نباشد یا استعمالش ممکن نباشد  عوض هر غسل او را تیمم دهند و احتیاطاً تیمم سوم را به قصد آنچه واجب است انجام دهند.

تبصره سه: راجع به غسل میت.

اگر کسی بدن انسان مرده­ای را که سرد شده و غسلش نداده­اند مس کند – یعنی: جایی از بدن خود را به آن برساند – باید غسل مس میت نماید چه در خواب مس کند چه در بیداری با اختیار مس کند یا بی­اختیار حتی اگر ناخن یا استخوان او به ناخن یا استخوان میت برسد باید غسل کند ولی اگر انسان میتی را که سه غسل او کاملاً تمام شده مس نماید بر او واجب نیست پس اگر قبل از تمام شدن غسل سوم مس نماید غسل واجب است.

آگاهی: با چند غسل مستحب که انجام دادن آن باعث اجر و ثواب و تقرب به خداوند است آشنا شویم.

1- غسل روز جمعه 2- غسل شب اول ماه مبارک رمضان و تمام شبهای طاق مثل اول و سوم و پنجم تمام دهه آخر ماه رمضان و بالخصوص شبهای قدر 3- غسل شب و روز عید فطر 4- غسل روز هشتم ذیحجة که (ترویه) نامند و روز نهم که (عرفه) گویند 5- غسل روز عید غدیر 6- پانزدهم رجب 7- شب بیست و هفتم رجب 8- روز هفدهم ربیع الاول 9- پانزدهم شعبان روز تولد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 10- غسل زیارت و توبه و حاجت و غیر از اینها که در جای خود ذکر شده است.

واما دومین مرحله آن اقسام غسل است زیرا غسل چه واجب و چه مستحب به دو قسم تقسیم میشود:

1- غسل ترتیبی: که بعد از برطرف کردن نجاست اول به نیت غسل، سرو گردن را بشوید سپس طرف راست بدن با عورتین و بعد طرف چپ با عورتین بشوید.

2- غسل ارتماسی: که آب تمام بدن را بگیرد و لوتدریجا و عضوی بعد از دیگر و هنگامی که در آب فرو رود و پای او روی زمین باشد باید از زمین بلند کرد.

تبصره: تمام شروطی که در صحت وضوء گفته شد مثل پاک بودن آب مباح بودنش و مطلق و مانند آن در صحیح بودن غسل نیز شرط است. واگر کسی عمداً یا از روی نسیان یا بواسطه ندانستن مسئله خلاف ترتیبی که در غسل ترتیبی ذکر شده عمل کند غسل او باطل است و اگر شک کند غسل کرده یا نه باید غسل کند ولی اگر کسی بعد از غسل شک کند غسل او صحیح بوده یا نه غسل و انشاالله صحیح است.

برنامه سوم: تیمم

که اولین مرحله آن کیفیت تیمم که در آب بدل از وضو یا غسل چهار چیز واجب است:

1- نیت و بقصد قریة الی الله تعالی زیرا عبادت است.

2- زدن کف دو دست با هم بر چیزی که تیمم با آن صحیح است.

3- کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن از جایی که موی سر میروید تا ابروها و بالای بینی و احتیاطاً باید دستها روی ابروها هم کشیده شود و باید سر تکان نخورد بلکه ثابت باشد.

4- کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ در حالی که دست چپ ثابت باشد.

دومین مرحله، چیزهایی که تیمم با آنها صحیح است که عبارتند از:

خاک و ریگ و کلوخ و سنگ ولی احتیاط مستحب آن است که اگر خاک ممکن باشد به چیز دیگر تیمم نکند و اگر خاک نباشد با ریگ یا کلوخ و اگر این دو هم نباشد با سنگ و اگر نباشد سنگ باید به گردو غباری که در فرش و لباس و مانند آنها وجود دارد تیمم نماید و چنان چه پیدا نشود باید بدل تیمم کند.

و چیزی که بر آن تیمم میکند باید پاک باشد و باید مباح باشد یعنی غصبی و مال دیگران نباشد. و نیز فضایی که در آن تیمم گرفته میشود باید مباح باشد زیرا تیمم در مال غصبی و فضای غصبی باطل چون اموال دیگران محترم است و هر کسی بر مال خود مسلط است و حق تصرف دارد.

«موارد تیمم:

و سومین مرحله موارد تیمم که در چند مورد بجای وضو و غسل باید تیمم کرد و آن عبارتند از:

1- آنکه تهیه آب بقدر وضو یا غسل ممکن نباشد البته بعد از جستجو و تفحص که در جای خود ذکر شده.

2- اگر بواسطه پیری یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیله­ای که آب از چاه بکشد دسترسی به آب نداشته باشد باید تیمم کند.

3- اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد یا بترسد که بواسطه استعمال آن مرض یا عیبی در او پیدا شود یا مرضش طول بکشد یا شدت کند یا به سختی معالجه شود باید تیمم نماید زیرا حفظ جان در اسلام واجب است و أهم.

4- هر گاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند دچار زحمت میشود باید تیمم نماید.

5- اگر غیر از آب یا ظرفی که استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگری ندارد مثلاً آب یا ظرفش غصبی است و غیر از آن آب و ظرف دیگری ندارد باید بجای وضو و غسل تیمم کند.

6- هر گاه وقت تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده میشود باید در این صورت تیمم کند.