زکوة

در قرآن کریم خداوند متعال میفرماید: «... و زکات بدهید و بدانید که آنچه برای خود پیش میفرستید در نزد خدا خواهید یافت که محققاً خداوند بهر کار شما آگاه است» سوره بقره آیه 265

و نیز میفرماید: «و نماز را بپا دارید و زکات بدهید و با خداپرستان حق را پرستش کنید» سوره بقره آیه 43

و باز فرمود: «مصرف صدقات (زکات) منحصراً به فقیران عاجزان متصدیان اداره صدقات و برای تألیف قلوب (یعنی برای متمایل کردن بیگانگان به دین اسلام) و آزادی بندگان و قرض داران و در راه خدا و براه درماندگان (این مصارف هشتگانه) فرض و حکم خدا است که خدا بر تمام حکم و مصالح آگاه است»

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس قیراطی از زکات منع نماید او مؤمن و مسلمان نیست و کرامتی ندارد» بحارالانوار ج96 ص11

و پدر بزرگوارش فرمودند: اگر زکات ندهند دیگر زمین برکت از زراعت و میوه­ها و معدنها ندارد. کسی که زکات ندهند مانند نزول خور است و هر کس زکات مالش را ندهد او مسلمان نیست. (بحارالانوار ج96)

اسلام دینی است کامل که در همه شئون زندگی مردم مقررات خاصی دارد که علاوه بر اصلاح افراد و تأمین حقوق آنان مصالح اجتماعی را نیز تأمین میکند و عدالت و رفاه اجتماعی را محفوظ میدارد و یکی از برنامه­های با عظمت آن زکات است که ثروتی سرشار در راه مصالح عمومی میباشد و احکام آن را طبقه­بندی نموده از این قرار است:

طبقه اول: متعلقات زکاة:

زکوة به نُه چیز تعلق میگیرد و واجب است:

1- گندم 2- جو 3- خرما 4- کشمش و این چهار را غلات نامند.

5- نقره 6- طلا و اینها را نقدین نامند.

7- شتر 8- گاو 9- گوسفند و آنها را انعام سه گانه گویند.

طبقه­ی دوم: شرایط وجوب زکاة:

زکاة بر کسی واجب است که دارای شرایط زیر باشد.

1- به سن بلوغ رسیده باشد.

2- آزاد باشد بنابر این بر کسی که بنده باشد – که در صدر اسلام بود – زکاة واجب نمیشود.

3- قدرت بر تصرف داشته باشد.

4- متعلقات زکاة در صورتی زکاة آنها واجب است که به حد نصاب برسند و اگر کمتر باشند واجب نیست.

طبقه­ی سوم: مقررات نصاب:

اول – نصاب غلات چهار گانه 288 من تبریز است 45 مثقال کمتر[1] و اگر زراعت بواسطه آب باران یا نهر و مانند آن آبیاری شود زکوة آن ده یک است و اگر بواسطه دلو و مانند آن باشد بیست یک است و اگر مختلف باشد بحسب اختلاف حساب میشود.

دوم- نصاب نقدین: (طلا و نقره) طلا دو نصاب دارد.

1- (20) مثقال شرعی است که پانزده مثقال معمولی است.

2- (4) مثقال شرعی است که (3) مثقال معمولی است.

و نقره نیز دو نصاب دارد:

1- یکصدوپنج مثقال معمولی 2- بیست و پنج مثقال معمولی.

اینک زکاة نقدین چهل یک آن است و در صورتی واجب میشود که علاوه بر نصاب دارای شرایط زیر باشد.

1- سکه­دار یعنی آن را سکه و مهر زده باشند.

2- رواج بازار باشد یعنی در بازار با آن معامله کنند و خرید و فروش.

3- یازده ماه آن را مالک باشند چون ماه دوازده داخل شد واجب میشود.

سوم- نصاب حیوانات سه گانه:

1- شتر – دوازده نصاب دارد و کسانی که علاقه به مطالعه­ی بیشتر دارند به رساله­ها مراجعه کنند.

2- گاو: دو نصاب دارد.

1- 30 گاو زکاة آنها گوساله­ای است که داخل سال سوم باشد.

2- 40 گاو زکاة آنها گوساله­ی ماده­ای است که داخل سال سوم باشد.

3- گوسفند: پنج نصاب دارد:

1- 40 تا و زکاة آن (1) گوسفند است.

2- 121 زکاة (2) گوسفند است.

3- 201 زکاة (3) گوسفند است.

4- 301 زکاة (4) گوسفند است.

5- 400 و بالاتر و برای هر (100) (1) گوسفند بدهد.

و زکاة انعام سه گانه در صورتی واجب است که علاوه بر شرایط سابق دو شرط دیگر نیز دارا باشد.

1- در تمام سال از علف بیابان چرا کنند.

2- در تمام سال بیکار باشند و باربری نکنند.

این بود مقررات نصاب و کسانی که بر جبر و حساب مسلطند بیشتر با مسایل زکاة آشنا هستند.

طبقه­ی چهارم: مصرف زکاة:

انسان میتواند زکات را در چند مورد مصرف کند که عبارتند از:

1- فقیر شرعی و آن کسی است که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد.

2- مسکین: و آن کسی است که از فقیر سخت­تر میگذراند.

3- کسی که از طرف امام علیه السلام یا نایبش زکوة را جمع آوری میکند.

4- کسی که در سفر وامانده و بی پول است و آن را ابن السبیل نامند.

5- بدهکار که قدرت بردادن بدهکاری خود را ندارد.

6- کافرهایی که اگر زکوة به آنان بدهند به دین اسلام مایل میشوند یا در جنگ به مسلمانان کمک میکنند.

7- کارهایی که منفعت عمومی دینی دارد مانند ساختن مساجد مدرسه های دینی و آن را سبیل الله نامند و زکات را به نیت قربة الی الله تعالی باید بدهند.

طبقه­ی پنجم: زکاة فطرة

بر کسی (زکاة الفطرة) واجب است که هنگام غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و آزاد و غنی باشد اینک برای خود و هر کسی که نان­خور او هستند مانند پدر که فرزندانی دارد باید هر نفری یک صاع که تقریباً سه کیلوگرم است گندم و یا جو یا خرما و یا کشمش و مانند اینها به مستحق بدهد و دادن قیمت آنها نیز کافی است.

دو تبصره:

1- مهمانی که وقت غروب شب عید فطر نان خور شخص هستند زکاة فطرة او بر میزبان واجب است.

2- اگر طفل قبل از غروب شب عید فطر بدنیا آید زکاة الفطرة دارد.