عظمت روزه:
خداوند در قرآن کریم میفرماید: «ای اهل ایمان بر شما هم روزه داشتن فرض و واجب گردید چنان که أمم گذشته را نیز فرض شده و این دستور برای آن است که شما پرهیزکار شوید».
سوره بقره آیه 183
باز میفرماید: «ماه رمضان ماهی است که نازل شده است در آن قرآن مجید برای هدایت مردم و با دلیلهای روشن برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل پس هر که دریابد ماه رمضان را باید روزه بدارد و هر کس ناخوش یا در سفر باشد به شماره آن چه روزه خورده است از ماههای دیگر روزه دارد که خداوند برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته تا اینکه عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کنید که شما را به دین اسلام هدایت فرموده باشد که از این نعمت بزرگ سپاسگزار گردید».
سوره بقره آیه 185
هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام درباره علت وجوب روزه سؤال کرد.
حضرت فرمود: خدا که روزه را واجب کرده برای این است که ثروتمند و مستمند همانند یکدیگر شوند زیرا ثروتمند گرسنگی را احساس نمیکرد که بفکر رحم کردن به فقیر بیفتد چون وقتی ثروتمند چیزی را میخواهد برای او فراهم میگردد و اگر روزهای نباشد به فکر مستمندان نمیافتد لذا خدا خواست که میان مخلوق خویش برتری وجود نداشته» محمد بن سنان درباره علت واجب شده روزه از حضرت امام هشتم سؤال میکند.
حضرت در جواب فرمود: «علت واجب بودن روزه احساس گرسنگی و عطش است تا اینکه بنده خدا متوجه آفریدگار خود گردد و به او اعتماد کند پاداش بگیرد صبر کند و بفکر خود باشد».
روزه: نقش وسیعی در سلامتی و صحت انسان و زندگی اجتماعی دارد روح و بدن و عاطفهی انسان را تعدیل و همانند مینماید و با تعدیل یافتن بشر اجتماع نیز تعدیل مییابد.
روزه: گذشته از آثار بهداشتی که برای حفظ سلامت بدن دارد نقش مهمی در تقویت اراده و روح امانت داری و ایجاد پاکی و صفای معنوی و خلوص و شکیبایی و کنترل اخلاقی و ایمان و مساوات و هماهنگی و استقامت و پایداری دارد و بسیار مؤثر است و به ما کمک میکند.
و برای اینکه روزه اثر بیشتری داشته باشد بهتر است روزهدار از رفتار و اخلاق ناپسندیده و انحرافات و مفاسد و تعدی به حقوق دیگران اجتناب و دوری کند تا آثار واقعی روزه برای انسان حاصل شود و اثر خودداری و مقاومت در تمام خوی و رفتار و کردار نمایان و هویدا شود.
اکنون به احکام روزه میپردازیم که دارای مراحل است:
مرحله اول اقسام روزه:
که از این قرار است:
1- روزه واجب: مانند ماه مبارک رمضان و قضای آن و نذر و کفاره.
2- روزه حرام: مثلاً روز عید فطر و روز عید قربان.
3- روزه مستحب: مثل روز عید غدیر و روز مبعث و ماه رجب و شعبان.
4- روزه مکروه: شبیه روزه عاشورا که دهم محرم باشد.
مرحله دوم وقت روزه
و آن بدین صورت است که انسان و شخص مسلمان برای انجام فرمان خداوند مهربان دانا و توانا از اذان صبح تا مغرب شرعی از چیزهایی که روزه را باطل میکند خودداری نماید.
مرحله سوم مبطلات روزه:
چیزهایی که روزه را باطل میکند از این قرار است:
1- خوردن و آشامیدن اگر عمداً بجا آورد روزه او باطل میشود ولی اگر از روی سهو و فراموشی باشد روزهاش باطل نمیشود.
2- جماع: روزه را باطل میکند و تفصیل آن مربوط است به احکام زناشویی.
3- استمناء (جلق) که بسیار عادت بدی است و مضر و روزه را باطل میکند.
4- دروغ بستن به خدا و پیغمبران و جانشینان آنان ائمه اطهار (ع) مثلاً بگوید خدا چنین فرمود یا پیغمبر یا امام در حالی که میداند دروغ میگوید.
5- رساندن گرد و غبار غلیظ و سفت به گلو روزه را باطل میکند چه گرد چیزی باشد که خوردن آن حلال است مانند آرد یا حرام مانند خاک.
6- فرو بردن سر در آب: اگر عمداً تمام سر را در آب فرو برد اگر چه باقی بدن او از آب بیرون باشد روزهاش باطل میشود.
7- باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس: اگر جنب یا حائض تا اذان صبح غسل نکند یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم ننماید روزهاش باطل است.
8- اماله کردن. اماله کردن با چیز روان اگر چه از روی ناچاری و برای معالجه باشد روزه را باطل میکند.
9- قی کردن: اگر عمداً باشد اگر چه از روی مرض و مانند آن ناچار باشد روزهاش باطل میشود.
مرحله چهارم: شرایط وجوب روزه:
که از این قرار است:
1- بالغ باشد یعنی به سن بلوغ رسیده باشد.
2- عاقل باشد پس از دیوانه ساقط است.
3- بیهوش نباشد.
4- مسافر نباشد پس از مسافر روزه ساقط است.
5- برای خویش ضرر و اذیت نداشته باشد.
6- زن در حال حیض و یا نفاس نباشد.
و چه نیکوست و خوب است بر اولیای امور و پدران و مادران فرزندان خویش را که به سن بلوغ نرسیدهاند آنها را به روزه تمرین نمایند و عادت دهند.
مرحله پنجم: کفاره روزه
اگر شخصی در ماه رمضان بدون عذر شرعی و اختیاراً روزه نگیرد و یا آن را باطل نماید باید یکی از اعمال زیر را انجام دهد:
1- یک بنده آزاد کند (که فعلاً نیست و معذور است).
2- یا دو ماه روزه بگیرد که 31 روز آن پی در پی باشد.
3- یا شصت فقیر شرعی را سیر کند و یا به هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد.
و اگر انسان به چیزی حرام مانند شراب و یا زنا روزه خود را باطل کند کفارهی جمع بر او واجب میشود یعنی باید یک بنده را آزاد کند و شصت روز روزه بگیرد و شصت نفر اطعام و سیر کند.
تبصره یک:
روزه مسافر: مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در سفر دو رکعت بخواند نباید روزه بگیرد و مسافری که نمازش را تمام میخواند مانند کسی که کارش مسافرت یا سفر او سفر معصیبت است باید در سفر روزه بگیرد. و مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد.
تبصره دو:
روزه قضا:
در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره ندارد.
1- آن که روزه دارد در روز ماه رمضان عمداً قی کند.
2- عملی که روزه را باطل میکند بجا نیاورد ولی نیت روزه نکند یا ریا کند یا قصد کند که روزه نباشد یا قصد کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد.
3- آن که کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
5- آن که در هوای صاف به واسطه تاریکی یقین کند که افطار شده افطار کند سپس معلوم گردد مغرب نبوده است.
6- آن که برای خنک شدن یا بی جهت مضمضه کند یعنی آب در دهان بگرداند و بی اختیار فرو رود.
توجه و آگاهی: اگر شخصی در ماه رمضان به واسطه مرض یا مسافرت یا مانند اینها روزه نگیرد باید قضای آن را تا ممکن است قبل از ماه رمضان آینده بگیرد.
و احکامی دیگر است که به رسالهها رجوع شود.
تبصره سه:
ثابت شدن اول ماه
اول ماه از چند راه ثابت میشود:
1- خود شخص ماه را ببیند.
2- از گفتار دیگران یقین کند که ماه دیده شده.
3- دو مرد عادل بگویند و شهادت دهند که ماه را دیدهایم.
4- سی روز از ماه قبل گذشته باشد.
5- حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.
***
«این بود شمهای از احکام روزه»
جان به فدایت اسلام ای برنامه سعادت»
