«نماز و عظمت آن»

نوباوگان و فرزندان عزیزم با دید اجمال و مختصر (طهارت ثلاثه) (وضو، غسل، تیمم) واضح گردید و اینک با شماییم تا به مسائل نماز و احکام مقدس آن آشنا شویم[1].

1- خداوند مهربان در قرآن مجید میفرماید: نماز را بجای آر بدرستی که نماز، اهل نماز و نمازگذار را از هر کار ناپسند و زشت باز میدارد و بتحقیق یاد خدا از همه بزرگتر و مهمتر است.»(سوره عنکبوت آیه 45).

2- حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: نماز ستون دین است کسی که عمداً آن را ترک نماید دین و آیین خود را ویران ساخته و بنیان با شکوه آن را نابود و منهدم کرده است.

نماز بهترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه الله جل جلاله شود عبادتها و پرستشهای دیگر نیز قبول میشود و اگر پذیرفته نشود اعمال و کردار دیگر نیز قبول نمیگردد.

و برای نماز آدابی است که سزاوار است انسان و شخص مسلمان متوجه آنها شود. نماز را در اول وقت بخواند و سبک نشمارد – حضرت پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: کسی که به نماز اهمیت ندهد و آن را سبک شمارد سزاوار عذاب آخرت است.

نماز را به عجله و شتاب­زدگی نخواند بیاد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند دانا و توانا بسیار پست و ناچیز بیند و متوجه باشد که با چه کسی سخن میگوید، با کسی راز و نیاز میکند که جهان و جهانیان آسمانها کهکشانها زمین دریاها درختان و پرندگان جانوران انسانها همه و همه در دست قدرت اوست.

اوست آفریدگار پروردگار بخشنده و مهربان دانا و توانا است. او الله جل جلاله. نماز گزار باید توبه و استغفار نماید و گناهانی را که مانع قبول شدن نماز است مانند: سینما رفتن دروغ گفتن حرام خوردن مسکرات و شراب آشامیدن خمس و زکاة ندادن حسد و تکبر و غیبت ورزیدن بلکه هر معصیتی و ناپسندی را ترک و رها کند.

سزاوار است کارهایی را که ثواب نماز را کم میکند به جا نیاورد مثلاً در حال خواب آلودگی و خودداری از ادرار و بول به نماز نایستند و در هنگام نماز به آسمان نگاه نکند و آن طرف و این طرف، نیز کارهایی را که ثواب نماز را زیاد میکند بجا آورد مثلاً انگشتر عقیق بدست کردن و لباس پاکیزه پوشیدن و شانه و مسواک بجا آوردن و خود را خشبو نماید.

«نمازهای واجب»

اینک اولین مراحل نماز را به نوجوانان که به سن بلوغ[2].رسیدند و نماز بر آنها واجب شده تقیدم میشود. و آن دانستن نمازهای واجب است که عبارتند از:

1- نمازهای روزانه: که پنج است – ظهر و عصر که هر کدام چهار رکعت مغرب سه رکعت. عشا چهار رکعت صبح دو رکعت.

2- نماز آیات: که به واسطه چهار چیز واجب میشود 1و2 گرفتن ماه و خورشید. 3- زلزله. 4- رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و مانند اینها و کیفیت خواندن آنها گفته میشود.

3- نماز میت: که خواندن بر میت و مرده مسلمان – اگر چه بچه باشد – واجب است و کیفیت آن خواهد آمد.

4- نماز طواف واجب خانه کعبه که مانند نماز صبح دو رکعت است.

5- نماز قضای پدر و مادر که بر پسر بزرگتر واجب است.

6- نمازی که بواسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب میشود.

7- نماز جمعه با شرایطی که در رساله­ها ذکر شده.

این بود نمازهای واجب و نمازهای مسحبی در اخبار و روایات و کتب فقها بسیار است و نام آنها نافله است و افضل آنها نوافل شبانه روزی است که عبارتند از:

1- نافله نماز ظهر: هست رکعت و آن قبل از نماز ظهر دو رکعت دو رکعت خوانده میشود.

2- نافله نماز عصر: مانند نافله نماز ظهر قبل از عصر خوانده میشود.

3- نافله نماز مغرب: چهار رکعت دو رکعت دو رکعت بعد از نماز مغرب خوانده شود.

4- نافله نماز عشا: دو رکعت در حال نشستن بعد از عشا خوانده شود و هر دو رکعت نشستن به مرتبه یک رکعت ایستادن است.

5- نافله صبح: دو رکعت قبل از نماز صبح.

6- یکی از نمازهای مستحب نماز شب است که بسیار با ارزش و فضیلت و عظمت است و آن یازده رکعت: هست رکعت آن یعنی دو رکعت دو رکعت به نیت نافله شب خوانده شود و دو رکعت آن به نیت شفع و یک رکعت به نیت نماز وتر خوانده میشود و وقت آن از اول نصف شب تا به سحر قبل از نماز صبح است.

و نمازهای واجب و مستحب روزانه پنجاه و یک رکعت میشود 17 رکعت واجب و 34 مستحب از حضرت عسکری علیه السلام امام یازدهم روایت شده که فرمود علامت مؤمن و شخص با ایمان پنج چیز است:

1- پنجاه و یک رکعت نماز فریضه یعنی واجب و نافله یعنی مستحب در شب و روز گذاردن. 2- زیارت اربعین کردن. 3- انگشتر بر دست راست کردن. 4- جبین (پیشانه) را در سجده بر خاک گذاشتن. 5- بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن[3].

و در فضیلت نماز شب روایت شده که آن شرف مؤمن است و باعث صحت بدن و کفاره گناهان روز بر طرف کننده وحشت قبر است روی را سفید و بوی را پاکیزه و روزی را جلب مینماید[4].

و بقیه­ی نمازهای مستحب در کتب ادعیه و زاریات و صلوات ذکر شده است.

«احکام نمازهای واجب»

مرحله دوم مختصری از احکام و مسائل نمازهای واجب که دارای مراتب است:

مرتبه اول: برای هر کار مقدمه­ای است و مقدمات نماز عبارتند از:

اول 1- وقت شناختن: هنگامی میتوانید مشغول نماز شوید که یقین کرده باشید بداخل شدن وقت خبر دهند.

وقت نماز ظهر و عصر: اگر چوب یا چیزی مانند آن را که شاخص گویند راست در زمین هموار فرو برند صبح که خورشید طلوع کند سایه آن بطرف مغرب میافتد و هر چه آفتاب بالا می­آید این سایه کم میشود و در شهرهای ما در اول ظهر شرعی به آخرین درجه کمی میرسد و ظهر که گذشت سایه آن بطرف مشرق بر میگردد و هر چه خورشید رو به مغرب میرود سایه زیادتر میشود بنابر این وقتی سایه به آخرین درجه کمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت معلوم میشود ظهر شرعی شده و میتوان نماز ظهر و عصر را خواند و آخرین وقت آن قبل از غروب آفتاب است.

وقت نماز مغرب و عشا: مغرب موقعی است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا میشود از بالای سر انسان بگذرد نماز مغرب خوانده میشود و بعد از آن نماز عشا و آخرین وقت نماز مغرب و عشا تا نصف شب است.

وقت نماز صبح: نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سفیده­ای رو به بالا حرکت میکند و شکلش مانند دم روباه که آن را فجر اول و کاذب گویند و موقعی که آن سفیده پهن شد و افق را گرفت فجر دوم و صادق گویند و اول وقت نماز صبح است و آخر وقت آن هنگامی که آفتاب طلوع کند.

دوم 2- قبله شناختن: خانه کعبه که در مکه معظمه (عربستان سعودی) میباشد قبله مسلمانان است و باید رو بروی آن نماز خواند ولی کسی که دور است مثلاً در ایران و عراق اگر طوری بایستد که بگویند رو به قبله نماز میخواند کافی است و آن را (جهة القبله) نامند و راهای یافتن قبله در رسالهها ذکر شده.

سوم 3- پوشانیدن بدن (ستر العورة): مرد باید در حال نماز اگر چه کسی او را نمیبند عورتین خود را بپوشاند و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.

و زن باید هنگام نماز تمام بدن حتی سر و موی خود را بپوشاند و نیز در غیر نماز باید با حجاب کامل و به تمام معنی باشد و نامحرم او را نبیند زیرا حجاب دستوری است از دستورهای اسلام مقدس است و بی حجابی حرام و عذاب الهی دنیوی و اخروی دارد.

و لباس نمازگزار شش شرط دارد:

1- پاک باشد پس اگر کسی عمداً نمازش را با لباس یا بدن نجس خواند نمازش باطل است.

2- مباح باشد پس کسی که میداند پوشاندن لباس غصبی حرام است اگر عمداً لباس غصبی یا در لباسی که نخ با تکمه یا چیز دیگر آن غصبی است نماز بخواند باطل است.

3- از اجزاء مردار نباشد.

4- از حیوان حرام گوشت مانند سگ و گربه و ببر نباشد و اگر مویی از آن همراه نمازگزار باشد نماز او باطل است.

5و6- اگر نمازگزار مرد است لباس او ابریشم خالص و طلا باف نباشد ولی برای زن در نماز و غیر نماز اشکال ندارد.

راستی میدانید زینت کردن به طلا مثل آویختن زنجیر طلا بسینه و انگشتر طلا بدست کردن و بستن ساعت مچی طلا بدست مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است؟

واگر بر بدن و لباس نجاست باشد باید آن را برطرف کرد و با طهارت و پاکی نماز بخواند.

چهارم: 4- مکان نماز گذار که آن ده شرط دارد:

1- مباح باشد: زیرا کسی که در ملک غصبی و مال دیگران نماز میخواند اگر چه روی فرش و تخت و مانند اینها باشد نماز باطل است.

2- مکان نماز گزار باید بی­حرکت باشد و اگر تنگی وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که حرکت دارد مانند اتومبیل و کشتی و قطار نماز بخواند، به قدری که ممکن است باید در حال حرکت چیزی نخواند و وقتی ایستاد مانعی ندارد و اگر از قبله به طرف دیگر حرکت کنند به طرف قبله برگردد.

3- بنابر احتیاط واجب باید در جایی نماز بخواند که اطمینان داشته باشد نماز را تمام میکند و در جایی که بواسطه احتمالی باد و باران و زیادی جمعیت و مانند اینها اطمینان ندارد که بتواند نماز را تمام کند احتیاط واجب آن است که نماز نخواند[5].

4- روی چیزی که ایستادن و نشستن حرام است مانند فرشی که اسم خدا بر آن نوشته شده باشد نماز نخواند.

5- در جایی که ماندن در آن حرام است مثلاً زیر سقفی که نزدیک است خراب شود نماز نخواند.

6- در جایی که سقف آن کوتاه است و نمیتواند در آن جا راست بایستد.

7- جلوتر از قبر پیغمبر و امامان (ع) نماز نخواند.

8- مکان نمازگزار اگر نجس است بطوری نباشد که رطوبت آن به بدن یا لباس او برسد ولی جایی که پیشانی را بر آن میگذارد اگر نجس باشد در صورتی که خشک هم باشد نماز باطل است.

9- آنکه جای پیشانی نمازگزار از جای زانوها و سر انگشتان پای او بیش از چهار انگشت بسته پست­تر و بلندتر نباشد.

و نباید زن جلوتر از مرد باشد و بهترین جاهایی که نماز خواندن در آنها مستحب است و شرع مقدس اسلام بسیار سفارش کرده مسجد است پس بشتابید و همه با هم به سوی مسجد خانه خدا حرکت کنیم تا نماز با دلی آکنده از محبت خدا بجا آوریم و وظایف دینی خود را بیاموزیم و با حکام اسلام در تمام مراحل زندگی کاملاً آشنا شویم و یک مسلمان آگاه و عضو فعال باشیم.

پنجم و ششم از مقدمات نماز: ازاله نجاست از بدن و لباس و طهارت بدن از حدث و خبث.

واجبات نماز:

و اینک مرتبه­ی دوم واجبات نماز که عبارتند از:

1- نیت: یعنی نماز را به نیت قربت و نزدیکی به خداوند متعال و برای انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد و لازم نیست به زبان بگوید بلکه بداند که نماز میخواند و غافل از آن نباشد پس کسی که ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند نمازش باطل است.

2- تکبیرة الاحرام: گفتن الله اکبر در اول نماز واجب و رکن است و باید این دو کلمه پشت سر هم به عربی صحیح بگوید.

3- قیام (ایستادن) در موقع و هنگام گفتن تکبیرة الاحرام و خواندن حمد و سوره باید ایستاده باشد  با آرامش و اطمینان مگر در حالت ناچاری و اضطرار که حکمی بالخصوص دارد.

4- قرائت: در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سوره تمام بخواند و بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند.

و در رکعت سوم و چهارم فقط یک حمد بخواند یا تسبیحات اربعه را بگوید «سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر».

5- رکوع: در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازه­ای خم شد که بتواند دست را به زانو بگذارد و این عمل را رکوع گویند. و سه مرتبه «سبحان الله» یا یک مرتبه «سبحان ربی العظیم وبحمده» بگوید و آن را ذکر رکوع نامند. و باید به مقدار ذکر آرام باشد و به عربی صحیح گفته شود.

6- سجود: نماز گزار باید در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب بعد از رکوع دو سجده کند و کیفیت سجده بدین صورت است که پیشانی و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد و ذکر سجده یک مرتبه «سبحان ربی الاعلی وبحمده» یا سه مرتبه «سبحان الله» میباشد و باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین میروید مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی و معدنی صحیح نیست.

و بهتر از هر چیز تربت حضرت سید الشهدا امام حسین علیه السلام میباشد و او فلسفه­ای دارد[6].

7- تشهد: در رکعت دوم تمام نمازهای واجب و رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نماز ظهر و عشا باید بعد از سجده دوم بنشیند و در حال آرام بودن بدن تشهد بخواند و آن چنین است «الحمد لله اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له واشهد ان محمداً عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وآل محمد» و به عربی صحیح پشت سر هم بگوید.

8- سلام: بعد از تشهد رکعت آخر نماز بگوید «السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته السلام علینا وعلی عیاد الله الصالحین السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته.

9- ترتیب: یعنی کارهای نماز را به ترتیب و پشت سر هم بجا آورد مثلاً اول تکبیرة الاحرام در حال قیام پس حمد و سوره سپس رکوع پس قیام و ایستادن از رکوع که باید بدن آرام باشد سپس سجده­ی اول پس سجده دوم سپس ایستادن و حمد و سوره خواندن باز رکوع بجا آوردن که رکعت دوم میشود سپس دو سجده پس از او تشهد پس سلام اگر نماز دو رکعتی باشد مانند نماز صبح و نمازهای مستحبی و اگر عمداً ترتیب نماز را بهم زند مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند یا سجود را پیش از رکوع بجا آورد نماز باطل میشود.

10- موالات: یعنی فاصله نینداختن در کارهای نماز بلکه باید پشت سر هم بجا آورد پس اگر بقدری فاصله بیندازد که نگویند نماز میخواند نمازش باطل است.

تبصره: در تمام نمازهای واجب و مستحب پیش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و مستحب است که صورت قنوت باشد دستها را مقابل صورت و کف و باطن آنها رو به آسمان و جفت هم نگهدارد و بکف دستها نگاه کند و هر ذکری که بگوید اگر چه یک سبحان الله باشد کافیست ولی بهتر است که بگوید: «لا اله الله الحکیم الکریم لا اله الا الله العلی العظیم سبحان الله رب السماوات السبع ورب الارضین السبع وما فیهن وما بیهن ورب العرش العظیم والحمد لله رب العالمین»

و واجبات نماز بر دو قسم است:

1- واجبات رکنی (ارکان نماز) که اگر عمداً و یا سهواً کم و زیاد شود نماز باطل است و آنها پنج چیز است: 1- نیت 2- تکبیرة الحرام (الله اکبر اولی) 3- قیام متصل برکوع (ایستادن قبل از رکوع) 4- رکوع 5- دو سجده.

2- واجبات غیر رکنی: که بقیه واجبات باشد که اگر عمداً کم یا زیاد شود نماز باطل است ولی سهواً باطل نیست ولی اگر قبل از وارد شدن در واجب رکنی بیاد آید باید برگردد و آن را بجا آورد (مثل اینکه حمد را فراموش کند و قبل از رکوع یادش آید.

این بود مرتبه دوم با تیتر واجبات نماز و اینک:

«صورت اذان و ترجمه نماز:»

مرتبه سوم کیفیت و ترجمه نماز زیرا باید بدانیم که چه میخوانیم و چه میگوییم و اول دانستن سپس انجام دادن آن چه دانسته شد و قبل از نماز مستحب است برای مرد و زن گفتن اذان و اقامه.

صورت اذان

الله اکبر (خدا بزرگ است)     چهار مرتبه بگوید

اشهد ان لا اله الا الله (.....)     دو مرتبه بگوید

اشهد ان محمداً رسول الله (.....)     دو مرتبه بگوید

اشهد ان علیاً ولی الله (.....)     دو مرتبه بگوید

حی علی الصلاة (بشتابید به نماز)      دو مرتبه بگوید

حی علی الفلاح (بشتابید به رستگاری)     دو مرتبه بگوید

حی علی خیر العمل (بشتابید به کار نیک)     دو مرتبه بگوید

الله اکبر (خداوند بزرگ است)     دو مرتبه بگوید

لا اله الا الله (.....)     دو مرتبه بگوید

***

صورت اقامه:

الله اکبر     دو مرتبه بگوید

اشهد ان لا اله الا الله     دو مرتبه بگوید

اشهد ان محمداً رسول الله     دو مرتبه بگوید

اشهد ان علیاً ولی الله     دو مرتبه بگوید

حی الصلاة     دو مرتبه بگوید

حی علی خیر العمل     دو مرتبه بگوید

قد قامت الصلاة     دو مرتبه بگوید

الله اکبر     دو مرتبه بگوید

لا اله الا الله     یک مرتبه بگوید

ترجمه الحمد:

«بسم الله الرحمن الرحیم»: ابتدا میکنم بنام خداوند بخشنده و مهربان.

«الحمد لله رب العالمین»: ستایش خدای را که پروردگار جهانیان است و پرورش دهنده همه موجودات است.

«الرحمن الرحیم»: بخشنده و مهربان است یعنی در دنیا بر مؤمن و کافر و در آخرت بر مؤمن رحم میکند.

«مالک یوم الدین»: پادشاه روز جزا است و صاحب اختیار روز قیامت.

«ایاک نعبد وایاک نستعین»: پروردگارا تنها تو را می­پرستم و از تو یاری می­جوییم.

«اهدنا الصراط المستقیم»: تو ما را به راه راست هدایت فرما (و راه راست دین اسلام است).

«صراط الذین انعمت علیهم»: راه راست آنان که به آنان انعام فرمودی و نعمت دادی.

«غیر المغضوب علیهم ولا الضالین»: نه راه کسانی که بر آنها خشم فرمودی و نه گمراهان عالم.

«سورة»

«بسم الله الرحمن الرحیم»: بنام خداوند بخشاینده و مهربان.

«قل هو الله احد»: (ای رسول ما محمد به جهانیان) بگو او خدای یکتا است.

«الله الصمد»: آن خدایی که از همه بی نیاز و همه عالم به او نیازمند است.

«لم یلد ولم یولد»: نه کسی فرزند او و نه او فرزند کسی است.

«ولم یکن له کفواً احد»: و نه هیچ کس مثل و همتای او است.

رکوع:

و در رکوع بگوید: «سبحان ربی العظیم و بحمده»: پروردگار بزرگ و خدای من از هر عیب و نقصی پاک و منزه است و بنده او را ستایش میکنم.

سپس از رکوع برخیزد بگوید «سمع الله لمن حمده»: خداوند بشنود و بپذیرد و حمد و ثنای کسی که او را ستایش کند.

«سجده»

سپس سجده رود و بگوید: «سبحان ربی الاعلی و بحمده»: پروردگار و خدای من از همه کس بالاتر و از هر عیب و کمبودی منزه و پاک است و من مشغول ستایش او هستم.

سپس بنشیند و بگوید: «استغفر الله ربی واتوب الیه»: خواهان و خواستار آمرزش و مغفرت از خداوندی که پرورش دهنده و پروردگار من است و من بطرف او بازگشت مینمایم (و بازگشت من بسوی اوست).

سپس سجده­ی دوم رود و ذکر بجا آورد پس برخیزد و در این هنگام میگوید: «بحول الله وقوته اقوم واقعد»: به یاری خدای متعال و میروی او برمیخیزم و می­نشینم.

سپس حمد و سوره را دوباره میخواند باز رکوع باز ایستادن با دو سجده بجا آوردن و اینک میگوید تشهد را که ترجمه آن چنین است «ستایش مخصوص پروردگار است و شهادت میدهم که خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یگانه است و شریک ندارد و شهادت میدهم که محمد صلی الله علیه وآله بنده خدا و فرستنده اوست.

خدایا رحمت و درود بفرست بر محمد و دودمان محمد و اگر نماز صبح باشد سلام میدهد که ترجمه آن چنین است: «درود بر تو ای پیغمبر و رحمت و برکات خداوند بر تو باد. درود و سلام از خداوند مهربان بر نمازگزاران و تمام بندگان نیکو کار او. سلام و رحمت و برکات بر شما مؤمنین باد.

و اگر نماز مغرب باشد بعد از تشهد بایستد و بگوید: «سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر» یعنی: منزه و پاک است خداوند متعال وحمد وثنا مخصوص اوست و نیست خدایی سزاوار پرستش مگر خدای بی­همتا و خداوند بزرگتر است.

سپس رکوعبعد دو سجده و تشهد و سلام بجا می­آورد و اگر نماز چهار رکعتی باشد مانند ظهر و عصر و عشا باز سبحانیات چهار گانه را میگوید و به همین کیفیت نماز را خاتمه میدهد و مستحب است بعد از نماز تعقیبات بجا آورد که او ذکر دعا و قرآن باشد که در کتب ادعیه گفته شده است و از تعقیب­هایی که بسیار سفارش شده تسبیح حضرت زهرا (س) است و آن چنین است و باید به ترتیب بگوید: 34 مرتبه الله اکبر 33 مرتبه الحمد لله 33 مرتبه سبحان الله و بعد از تعقیبات سجده شکر بجا آورد و بگوید در سجده شکراً لله یا حمداً لله سه مرتبه.

این بود کیفیت نماز و اینک مرتبه چهارم.

«مبطلات نماز»

و آن عبارتند از:

1- حدث «بول و غائط و منی».

2- پشت به قبله کردن عمداً[7]. یا از روی فراموشی و اشتباه.

3- سخن گفتن غیر از ذکر نماز عمداً ولی اگر از روی سهو گفته شود نماز صحیح است و دو سجده سهو میخواهد.

4- کاری که صورت نماز را بهم میزند.

5- گریه با صدا عمداً برای کارهای دنیا ولی اگر کسی در نماز از ترس خداوند متعال یا از برای آخرت گریه کند آهسته باشد یا بلند اشکال ندارد بلکه از بهترین اعمال است.

6- قهقهه (خندیدن) با صدا عمداً.

7- تکفیر: یعنی دستها را روی هم گذاردن.

8- آمین گفتن بعد از حمد نماز را باطل میکند.

9- خوردن و آشامیدن.

10- شک در عدد رکعات به شرحی که ذکر میشود.

تبصره: شخص در حال نماز نباید به دیگری سلام کند ولی اگر دیگری به او سلام کرد باید همان طور که او سلام کرده جواب دهد و اگر ندهید معصیت کرده ولی نمازش صحیح است.

«شکایات نماز»

و اینک مرتبه پنجم از مرحله دوم و آن شکیات نماز است که عبارتند از: 23 قسم که (8) قسم آن شکهایی است که نماز را باطل میکند و به (6) قسم آن نباید اعتنا کرد و توجه نمود و (9) قسم دیگر آن صحیح است.

«شکهای باطل:»

شکهایی که نماز را باطل میکند از این قرار است:

1- شک در نماز دو رکعتی مانند صبح و نماز مسافر.

2- شک در نماز سه رکعتی مانند نماز مغرب.

3- شک در نماز چهار رکعتی که آیا یک رکعت خوانده یا بیشتر.

4- شک در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر.

5- شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج.

6- شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش.

7- شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است.

8- شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش پیش از تمام شدن سجده.

«شکهای غیر معتنی به»

شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است:

1- شک بعد از محل: یعنی شک در چیزی که محل و جای آوردن آن گذشته است مثلاً در رکوع شک کند حمد را خوانده یا نه یا در سجده شک کند رکوع بجا آورده یا نه.

2- شک بعد از سلام: اگر شک کند بعد از سلام دادن نماز که آیا رکوع را بجا آورده یا نه یا در نماز چهار رکعتی چهار رکعت خوانده یا پنج نباید به شک خود توجه و اعتنا کرد.

3- شک بعد از گذشتن وقت نماز: اگر شک کند که نماز را درست خوانده یا نه نباید به شک خود اعتنا کرد.

4- شک کثیر الشک: یعنی کسی که زیاد شک میکند مثلاً در چند نماز شک میکند که آیا سجده را بجا آورده یا نه یا حمد را خوانده یا نه نباید اعتنا کرد.

5- شک امام و مأموم: اگر امام شک کند در شماره رکعتهای نماز مثلاً نمیداند سه رکعت یا چهار رکعت خوانده در صورتی که مأموم میداند و شماره آنها را دارد نباید امام به شک خود اعتنا کند و نیز شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعتها را بداند.

6- شک در نماز مستحبی.

«شکهای صحیح»

در نُه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فکر کند پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگر نه به دستورهایی که گفته میشود عمل نماید و آن از این قرار است:

1- آن که بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط[8] ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

2- شک دو و چهار بعد از اکمال و بجا آوردن دو سجده بنا بر چهار گذارد و نماز را تمام کند و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.

3- شک بین دو و سه و چهار بعد از تمام شدن دو سجده بنا را بر چهار گذارده نماز را تمام کند و بعد از آن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده ودو رکعت نشسته بجا آورد.

4- شک بین چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم که باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.

5- شک بین سه و چهار که در هر جای نماز باشد باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

6- شک بین چهار و پنج در حال ایستادن که باید بنشیند و تشهد بخواند و سلام دهد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

7- شک بین سه و پنج در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.

8- شک بین سه و چهار و پنج در حال ایستادن که باید بنشیند و نماز را تمام کند و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

9- شک بین پنج و شش در حال ایستاده که باید بنشیند و نماز را تمام کند و دو سجده سهو بجا آورد.

این بود شکیات نماز و اینک به این چند تبصره توجه نمایید.

تبصره اول:

نماز احتیاط: و کیفیت آن به این صورت است که بعد از سلام پیش از منافی یعنی چیزی که مخالف حالت نماز باشد مثلاً سخن گفتن یا پشت به قبله کردن برخیزد نیت نماز احتیاط کند سپس «در یک رکعت یا دو رکعت» تکبیر بگوید و سوره حمد را تنها آهسته بخواند و رکوع سپس سجود و تشهد و سلام بدهد. و نیز حکم چنین است در دو رکعت احتیاط یک حمد بخواند.

تبصره دوم:

سجده سهو: و کیفیت آن بعد از سلام نماز فوراً نیت سجده سهو کند و پیشانی را به چیزی که سجده بر آن صحیح است مانند تربت سید الشهدا علیه السلام بگذارد و بگوید: «بسم الله وبالله السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته» سپس بنشیند و دوباره سجده رود و همین ذکر را بگوید و بنشیند و تشهد و سلام دهد.

تبصره سوم:

نماز مسافر:

سفر کننده: باید نماز ظهر و عصر و عشا را با چند شرط شکسته و قصر بجا آورد بدین معنی که دو رکعت بخواند مانند نماز صبح و مغرب شکسته نمیشود فقط نیت نماز مسافر است. و شرطها از این قرار است.

1- آنکه سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد و فرسخ شرعی تقریباً پنج کیلومتر و نیم است.

2- آنکه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد پس اگر به جایی که کمتر از هشت فرسخ است مسافرت کند و بعد از رسیدن به آنجا قصد کند به جایی برود که با مقداری که آمده هشت فرسخ شود چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند.

3- آنکه بین راه از قصد خود برنگردد پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود باید نماز را تمام بخواند.

4- آنکه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیشتر در جایی بماند پس کسی که میخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند باید نماز را تمام بخواند.

5- آنکه برای کار حرام سفر نکند و اگر کار حرامی مانند دزدی یا سینما رفتن سفر کند باید نماز را تمام بخواند و نیز اگر خود سفر حرام است مثل آنکه برای او ضرر داشته باشد یا اینکه سفر نوجوانان عزیز موجب اذیت پدر و مادر باشد باز باید نماز را تمام خواند.

6- آن که از صحرا نشینی­هایی نباشد که در بیابانها گردش میکند.

7- آنکه شغل او مسافرت نباشد بنابر این راننده و شاگرد راننده و کشتیبان و مانند اینها باید نماز را تمام خوانند.

8- آن که به حد ترخص برسد یعنی از وطنش و شهرش یا جایی که قصد کرده، ده روز بماند به قدری دور شود که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان را نشنود.

این بود خلاصه شرایط نماز مسافر که باید شکسته شود ولی اگر به شهر دیگری مسافرت کرد و قصد ماندن ده روز در شهر دیگر نمود باید نماز را تمام خواند، نوجوانان عزیز در سفرهای مقدس و علمی پیروز و شاد باشید.

تبصره چهارم:

نماز قضا:

نوباوگان ارجمند اگر نماز واجب خود را در وقت نخوانده مثلاً در تمام وقت نماز خواب مانده باید قضای آن را بجا آورد و باید در خواندن آن کوتاهی نکنند.

و اگر پدر یا مادر نماز و روزه خود را بجا نیاورده باشند بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگشان بجا آورد یا برای آنان اجیر[9] بگیرد.

تبصره پنجم:

نماز جماعت[10]:

نماز جماعت نشانه اتحاد و هماهنگی و همانند بودن مسلمانان است. ثروتمند و مستمند، کارگر و کارفرما، باسواد و بی­سواد بزرگ و کوچک پدر و فرزند همه و همه در مقابل خداوند یکسانند و همه اعضای یکدیگرند یک جبهه در مقابل دشمنان اسلام. جان بازو جان فدا در راه ویران کردن کاخ ظلم و ستم و برپا کردن حق و عدالت.

آری نماز جماعت بسیار سفارش شده بویژه برای همسایه مسجد و کسی که صدای نیرو بخش اذان مسجد را میشنود. و سزاوار نیست که انسان نمازش را به تنهایی خوانده و بدون عذر نماز جماعت را ترک کند بلکه هنگامی که جماعت برپا میشود مستحب و نیکوست که کسی که نمازش را به تنهایی خوانده دوباره با جماعت بخواند.

و امام جماعت شرایطی دارد که از این قرار است:

بالغ و عاقل، شیعه دوازده امامی و عادل و حلال­زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند.

و صورت نماز جماعت چنین است که امام جلوتر ایستد و مأموم پشت سر سپس بعد از گفتن تکبیرة الاحرام از امام، مأموم بعد از تشخیص و معین کردن امام نیت کند سپس تکبیرة الاحرام را بگوید و حمد و سوره از او ساقط میشود ولی غیر از حمد و سوره باید همه چیز نماز را خودش بخواند و بجا آورد البته از امام متابعت مینماید و بقیه احکام نماز جماعت از امام جماعت و روحانیون ارجمند و در مساجد فرا گیرید.

پاینده و پایدار باشید.

تبصره ششم:

در ص (19) نگارنده وعده داده بود که کیفیت نماز آیات را بگوید و اینک وقت آن رسید که به وعده خود ایفا کند زیرا گفته شد که نماز آیات بواسطه چهار چیز واجب میشود.

1 و 2- گرفتن ماه و خورشید 3- زلزله 4- رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و مانند اینها در صورتی که بیشتر مردم بترسند و دستور نماز آیات چنین است که آن دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوعدارد یعنی انسان بعد از نیت تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع برود و پس از ذکر رکوع سر از رکوع بردارد و دوباره یک حمد و سوره بخواند باز به رکوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول (پنج رکوع) بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد. و صورتی دیگری دارد که در رساله­ها ذکر شده است.

تبصره هفتم:

باز وعده داده شده بود که نماز میت را گفته میشود و اینک کیفیت آن چنین است که پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است که بعد از نیت بگوید الله اکبر اشهد ان لا اله الا الله وان محمداً رسول الله.

سپس بعد از تکبیر دوم بگوید:

«اللهم صل علی محمد وآل محمد».

و بعد از تکبیر سوم بگوید «اللهم اغفر للمؤمنین والمؤمنات».

سپس بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید «اللهم اغفر لهذا المیت» و اگر زن است بگوید «اللهم اغفر لهذه المیت» و بعد تکبیر پنجم بگوید نماز تمام میشود.

و نماز میت دستور دیگری دارد و برای او احکام و مستحبات ذکر شده و نیز برای دفن و کفن که در رساله­ها مفصلاً ذکر شده.

تبصره هشتم:

نماز عید فطر و قربان:

نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام علیه السلام واجب است و در زمان غیبت مانند زمان ما مستحب است و کیفیت آن چنین است که دو رکعت بجا آورد، در رکعت اول بعد از خواندن حمد و سوره باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنج تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود و دو سجده بجا آورد سپس برخیزد و در رکعت چهارم چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید سپس به رکوع رود پس دو سجده کند و تشهد خواند و نماز را سلام دهد.

و در قنوت نماز عید فطر و قربان هر دعا و ذکری بخوانند کافی است ولی نیکوست که این دعا را بخوانند.

«اللهم اهل الکبریاء والعظمة وأهل الجود والجبروت واهل العفو والرحمة وأهل التقوی والمغفرة اسئلک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیداً ولمحمد صلی الله علیه وآله ذخرا وشرفا ومزیدا ان تصلی علی محمد وآل محمد وان تدخلنی في کل خیر ادخلت فیه محمداً وآل محمد وان تخرجنی من کل سوء اخرجت منه محمداً وآل محمد صلواتک علیه وعلیهم اللهم انی اسئلک خیرما سئلک به عبادک الصالحون واعوذ بک مما استعاذمنه عبادک المخلصون».

آری این بود مختصری از وظایف دینی (قسمت نماز) (فرع اول) نماز ستون دین است.

نماز توکل بر خدا است.

نماز سازنده انسان و اجتماع است.

اینک ای نوجوانان عزیزم ای دوستان گرامی که شما را میبینم و با شما سخن میگویم ای امید جامعه ما...

اینک با شماییم تا به فرع دوم (قسمت روزه) آشنا شویم: